si cynthia...si victor

maski anong mangyari
mauli pa man giraray kita sa legazpi
dipisil baga na malingawan
an mga aga na kaipuhan mamukaw
si may ta kasumbanggi matanga na
natapos an satuyang turumba lata asin
saralgohan
naglakaw-lakaw lamang ako digdi sa geneva
napapalibotan ki anong gagayon na
baldosa
malinig na mga sidewalk
magagayon na tawo (gari baga pirming
igwang fashion show)
mga burak kapareho kan mga
nagkakahereleng sa kalendaryo
pero igwa pa man giraray nakamunduan
na namamatian

pagpalayag sa denmark

1 August 2005

mga tugang,
mas makaogma gayod kun kaiririba ko kamo sa pagbyaheng inio. Mas makaogma baga na igwang kasabay sa paglibot libot asin sa pag-experiensya kan mga bagong bagay asin gawi na makukua sa lugar na pigbibisita. Enewe an pwede ko na sanang gibohon iyo an isurat asin ipadara saindo an mga nagkahereleng ko duman.

Flat. Dai kang maheheleng na bulod arog dyan sa Legazpi na halos maski saen mo eheleng an saimong mata igwang bulod na maheheleng. Saro sa mga lugar na pigsasabi na pwedeng maglubog kun padagos na matunaw an mahibog na yelo/snow na nakakataklob pa sa kadaklan kan lugar sa north pole-sadit an denmark kumpara sa pilipinas. Pero kapareho ta na igwang kadakul na isla, an denmark pigbibilog ki 400 na isla. An kaibahan dyan sa satuya ta halos an kadklan kan mga islang inio konektado sa kada saro – sa paagi ki tulay o tunnel sa irarom kan dagat o kun daing tulay igwang ferry boat na pwedeng magsakay ki mga tawo asin awto hale sa sarong isla pabalyo sa sarong isla. An populasyon ta halos 5 doble kan populasyon kan denmark – mas dakula pa ngani an populasyon kan metro manila kumpara sa populasyon na 5 milyon na Danish.
Saro sa mga lugar na igwang pinaka halangkaw na tax na pigbabayadan, kadaklan kan Danish mas praktikal pag abot sa pamumuhay. Kaya bako dipisil digdi na makaheleng ki lalaki(ama) na nagpapasyar kan saiyang aki sa stoller o nag sasaod. Sa harong kan amigong ko si Lasse, dahil bagong pangaki pa sana an saiyang agom – si Maria- kaya siya an nagluluto asin naglalaba. Siya man an nag aatindir sa 2 nindang aking babae. Pigtatawan ki 2 semana na paternity leave an sarong ama digdio kun nangangaki an agom.
may pinakadakulang pier, popular na distinasyon inio kan mga Pinoy seamen.
Dahil sa sadit man sana an daga na pwedeng pagtanuman, kadaklan kan mga gulay, prutas asin mga maritatas sa saod kan denmark pig aangkat hale sa ibang lugar. Pero sabi ni Lasse halos gabos na daga na pwedeng tanuman, pigtatanuman digdio. Halimbawa na sana iniong retrato na pigkua ko kan naghihinog n ana trigo(wheat). Kaparehoyohon an kolor kan naghihinog man na paroy ta dyan.
Saro palan sa dai ko malilingawan iyo an kalangitan sa denmark. Pirming malumlum maski ngani summer na. Komportablehon man an paglakaw-lakaw ta mahiwas an mga sidewalk – igwang separadong agihan an mga nag beberesekleta.
Hale sa copenhagen nagbyahe ako pasiring sa saro sa mga isla sa sur na parte kan denmark. Kaipuhan na magbalyo kami ki dagat na sa paghuna ko sana an distansya gari hali ka sa sentro kan legazpi hanggan sa camalig. Uya sa ibaba an picture kan nasa katahawan na kami kan tulay.
Maswerte an Denmark ta dai sinda napinsala ki marhay kan WW2 kaya dakulon ki mga gurangon na na simbahan asin mga building. Sa cathedral na nasa retrato sa baba pigrorolobong an mga nagkagaradan na na myembro kan Royal Family. An ngaran kan catedral Roskilde Catedral.
Enewe maski gurano man daa kaharayo an pagbyahe pirmi man giraray na mauli sa sadiring lugar. There is nothing like HOME.
pop

lugo-lugo

simple man sana an apod kaiyan:
lugo-lugo
ito bagang aram mo na pwede man sana
pero dai pwede an simbang saimo
halimbawa aram mo na mas kwalepekado ka
sa sarong siminar
pero an ipinadara kan saimong opisina
iba
o
aram mo na gabos na nagheleng kan exhibit
pigsasabi na ika an gana sa kontest
pero iba an nanggana
pwede man an lugo-lugo
maging gulo-gulo

banquerohan

maski anong sabihon naging parte man kan sakuyang buhay an banquerohan. saro inio sa 70 barangay kan legazpi city. kun dai ako nasasala barangay 66 an numero kaini. pinakadakulang barangay sa bulod na parte kan legazpi city, mala ta igwa iniong central elementary school asin national high school. 1995 kan nag-apply ako giraray sa public school asin sa legazpi city division duwa man sana an pagpipilian: pag-asa national high school o banquerohan national high school. pinili ko an hudyan ta dai pa sana ini nahahaloy na bukasan - 1990 yata nagpoon. sa boot ko nagpopoon pa sana marahay na makakontribo lamang sa pagtalubo kan high school na inio.
sarabay kaming nag araplay ni yong asin analiza, mas naenot na na appoint so duwa, pebrero 1995 samantalang ako marso 1995.
talagang pinakarhay mi an samuyang pag trabaho naheleng man so resulta base sa regional achievement tests. magpoon 1996 hanggan maghale kami consistent an pag taas kan mean achievement sa math asin sa PE. dai ko na aram ngunyan...

gulay na natong

laing
iyan an apod sa tagalog kan gulay na natong
kaipuhan sana ki dakulo na gata
asin lipotok
primero magpili ki natong na puti
(mas mayumok inio kumpara sa pulang natong)
kiniton an dahon
(haleon an mga ugat ugat kan dahon)
ibalad ki mga 1 oras sa saldang kan aldaw
girison an paklang
mag giris man ki lada
sibulyas
laya
asin nasa saimo na sana kun ano an ibangot
(tinapa asin taba ki orig
o balaw asin taba ki orig)
ikaraag an sangkap asin bangot sa kawali
ilaag an gata
pakalakagaon
ikaag an natong asin paklang
pakalakagaon
hanggan sa mag lana-lana an gata
timplahon ki asin
ikaag an lipotok
bawasan an kalayo
masiram na pangodtohan
kasabay an pritos na
sira (galunggong o salay salay)

jueteng

kun jueteng an pag iristoryahan
dai mawawalat si may trining
simple man sana inio
magpili ko duwang numero magpoon sa
1 hanggan 37
pwede na parehong numero an pilion
halimbawa baga enot na pinili mo
15
pwede man na an ika duwang numero quinze
man giraray
an apod kaiyan pumpyang
kun magtama an 15-15
doble an gaganahon mong kwarta
kun peso an itinaya mo
bale dodoblehon an gana
halimbawa an peso maganang quatro syentos
kun pumpyang magiging otso syentos an gana mo
pero an jueteng ngunyan
big news sa pilipinas
mala ta pati presidente pighahagad na mag resign
hay anak ng jueteng talaga

sanib

sa rawis kun interesado ka
igwang babae na pigsasaniban
si sally
an nagsasanib si edward
puting dwende daa siya
prinsipe sa saindang kahadian
si sally nag-bubulong man
gamit an lana kan nyog na
kinagan ki man laen-laen na ugat ki
kahoy asin mga dahon-dahon
mga 40 anyos na si sally
sobra na sa sampulong taon na pigsasaniban
sya ni edward
maliban ki edward igwa pa ki
sarong nagsasanib ki sally
an alalay ni edward
(prinsipe baya kaya kaipuhan an
alalay)
si shanti an pangaran kan alalay
mas maringsal si shanti kumpara ki edward
nonoy an apod ni sally ki edward

bicol express

magpodo ki lada
dakulon sana
mas dakul mas masiram
hugasan sa salog
hapiton man an bagong
tambo na kurakding
sa mga pongo duman sa lati
mga 2 sa gogom
dai paglingawan an saro kabook na
nyog hapiton sa lukadan
girison an lada
haleon an mga ati sa kurakding
kudkudon an nyog
kumua muna ki lipotok
sarong mangko
tapos gunawon an nyog
ilaag sa kawali
kasabay an giniris na sibulyas
tinultog na bawang
diit na asin
pakalakagaon hanggan sa mangabanga
ilaag an kurakding
pakalakagaon ki diit na minuto
ilaag an giniris na lada
inaan an gatong
tamang-tama sana na
makahubas kan nyog
asin makaluto kan kurakding asin lada
ilaag an lipotok
halaton na maluto an lipotok
ay anong siram kan
pangudtuhan

sa santo kristo

byernes
aldaw kan pagdalaw sa santo kristo
promisa baga para sa manlaen-laen na rason:
marahay sa helang
mag-tama sa sweepstakes (dapat magbakal muna)
maka-pasar sa board exam (dapat seryosohon an pag review)
makakua ki trabaho (dapat maghanap asin mag-apply muna)
madagos sa pag-abroad (seguradohon na bago fake an recruiter)
ma-release an pig-aaply na visa para sa tate (maski kadaklan kan dokumento na gamit peke)
maka-midbid ki boyfren o girlfren (naubos na an penpal column sa komiks)
magbados na (baka humanap si mister ki iba)
mag-itaas pa an kambyo kan dollar sa peso (nasa Saudi an agom)
mag-abot an regla (kan sukat dai pigpagamit ki condom si boyfren)
manggana si Ms. Philippines a Ms Universe 2005 (nanggana Ms. Photogenic)
panlaen-laen sanang rason
pero dai nanggad maglingaw magkua ki
lana sa padokot sa altar
panghaplas lamang sa
mga matanglay na parte kan lawas ni
may

saod...

2 beses kada semana an saod sa legazpi
saro sa martes
saro sa sabado
pag martes, atabon pa sana pasiring na sa saod an mga
para alsada ki maritatas
asin an mga para rigaton
kaipuhan na makaenot sa pagpidir kan
mga preskong gulayon
asin labas na sira
mas maatab mas makakadakol man na benta
sa paglibot sa mga sentrong barangay
pag sabado atab man an mga para baduya
makapamili kan mga marhay na saba
para sa baduya
o kun para maritatas na dai nakaatab kan martes
makabawi lamang sa aldaw na inio

saod...

2 beses kada semana an saod sa legazpi
saro sa martes
saro sa sabado
pag martes, atabon pa sana pasiring na sa saod an mga
para alsada ki maritatas
asin an mga para rigaton
kaipuhan na makaenot sa pagpidir kan
mga preskong gulayon
asin labas na sira
mas maatab mas makakadakol man na benta
sa paglibot sa mga sentrong barangay
pag sabado atab man an mga para baduya
makapamili kan mga marhay na saba
para sa baduya
o kun para maritatas na dai nakaatab kan martes
makabawi lamang sa aldaw na inio

si mrs. ramos

kun mauli ka sa legazpi ikumusta mo na sana ako ki mrs. ramos
mrs. teofila ramos
dating barangay kapitana kan barangay 24 rizal
halawig man na taon an pagserbe nya na barangay kapitana
pero an dai ko malilingawan saiya iyo inio:
siya an maestra ko sa day care center kan 1972
panahon kan martial law hade?
magpoon ala-syete y media kan aga hanggan alas dyes
dara-dara an sadit na bag na may sarong pad na papel,
lapis na mataba (itom an kolor baku pa uso an mongol sa day care center)
asin balon na 2 sentimos para sa merienda
mapoon an klase pareho kan gabos na eskwelahan:
makanta kan lupang hinirang
ma panatang makabayan
tapos makanta kan bagong lipunan na kanta
(lingaw ko na an bilog na kanta...sayang...)
tapos mapoon na an klase:
hihilingon saro-saro an mga kuko kun malinig
hahapoton kun nag karigos
hehelengon an mga ngipon kun nag sipilyo
asin an talenga
pag igwang maating kuko huhugasan asin papalungan an kuko
(makasupog baga na sa klase ka papalungan ki kuko)
pag tapos na an gabos na pag inspection
mapoon na kan birilangan
1, 2, 3, 4, 5, 6 ,7 , 8, 9 , 10
hanggan sampulo sana an bilang
tapos makaranta (lingaw ko na an pigkakaranta mi)
masunod art
(kaipuhan na may krayola ka asin coupon bond)
makaskason an oras pag nag do-drowing kami
taud taud kaiyan ma-bell na para sa recess
marelinya kami
dara-dara an 2 sentimos
kabalyo sarong mangko na ginatan
o kun minsan mungo
o kun minsan batag na sinapna
o kun minsan bilo-bilo
o kun minsan olog-olog na kamoteng-kahoy
pagkatapos kan recess makaranta giraray
tapos writing na
syempre dai man kami nagpoon sa pag surat kan mga letra
poon muna mga linya
p
a
t
i
n
d
o
g
patumba
p
a
t
a
g
i
l
i
d
makapagal
ta dakulon na beses mi ining piggibo
bago kami nagpoon magsurat kan
A
nag-agab na ako
taud-taud ma bell na para sa urulian

kapuntukan hills

kun mapa legazpi ka saro sa pwedeng dumanan iyo an kapuntukan hills
mas midbid sa apod na the sleeping lion
nasa tampi ini kan dagat nakahampang sa pacific ocean
kun marhay an panahon asin daing dampog
maheheleng mo sa harayo an isal kan rapu-rapu
daing ni maski sarong kahoy na nagtubo sa kapuntukan hills
(o baka kan mga enot na panahon igwa
naubos na sa kakaputol kan mga para-kahoy
gogon sana an nagtutubo digdio
kun kwaresma lalo na pag byernes santo
tig gigibo digdi an senakulo

an para-upaw

si tia tansing
(baka hunaon mo madihon na naman ni ma)
sa likod kan mobil an harong
sa enotan nara tia litang intsik
sarong bes kada bulan pasiring kami kan sinundan ko
si noy
nganing mag pa upaw
syempre kairiba mi si ma
(oras man para maki-kumusta
asin maki-ogbas)
simple man sana an pag upaw ni tia tansing:
sadit na lampin (sako kan arena na binakal sa
pansitan)
na ibabaliog saimo nganing dai ka garatulan kan buhok na inupaw
gilyet (dai man pigpasubli ni pa an saiyang labaha)
itum na sukray na may pinong ngipon
syempre dai mawawara an bagong tais na gunting
bago an upaw syempre ma ogbas muna si ma buda si tia tansing
(maglikay ta kun minsa sa pag istoryahan kan duwa
nagtataralsik an liwoy ni tia tansing)
mga sarong oras man an pag upaw
(pag nasiraman sa istoryahan an duwa mga saro may kabangang oras)
dipisilon na dai ka magtungka
lalo na ta an urupawan ni tia tansing
paka pangudto

kantil

kun mapasiring ka sa villahermosa
hale sa tabaco masakay ka sa kumpit (darakula na an kumpit ngunyan)
nasa babayon kan san roque an duungan kan mga kumpit
pasiring sa san miguel
sa cagraray, hamorawon, asin villahermosa
pakapangudto mga ala-una kan hapon naghahale an
kumpit pasiring sa villahermosa
maagi inio sa san miguel
kabangaan kan byahe
kun bako pa taob
daing ibang remedyo kundi mag- agi sa luwas
sa kantil
sa parteng inio kan dagat gari inubos na inula an kolor asul na
tumok
hararomon daa an dagat sa luwas
mala ta pag nalubog digdio an kumpit segurado na dai na nanggad inio
maheheleng

an kuyog

kun makusogon an dagat - sa mga bulan kan septyembre hanggan enero - dipisil na maglawod an mga para-sira
sa mga panahon na inio daing ibang madadalaganan na panira kundi an kuyog
bulan kan abril o mayo dagsa an kuyog
ini an panahon na marhayon na maggibo ki kuyog
simple man sana:
sa kada sarong kilong kuyog, kagan ki sarong kilong asin
ikaag inio sa tapayan
asin an tapayan ikaag sa pinaka-malipot na parte kan harong
mga 6 na bulan pwede na na gamiton an kuyog
masiram na panira sa maski anong duma - kamote, lagikray, sinapnang batag
pambangot man sa gulay

banig

bako na uso ngunyan an paggamit ki banig sa pagkaturog, lalo na sa syudad
(mas popular na an paggamit kan banig na gibo sa plastik o kun bako an paggamit kan kama o kutson)
pero sa rapu-rapu padagos pa man an paggibo ki banig:
(1) matakbas kan karagumoy
(2) lilinigan (hahaleon an mga tunok)
(3) ma riras kan karagumoy gamit an batakan
(4) mabalad kan nariras na karagumoy
(5) ma-tumok (kun kaipuhan na may tumok pero kun liso sana an banig dai na kaipuhan an pagtumok)
(6) ma-ligis
(7) mapoon na kan paggibo kan banig
perang agi?
4 na agi
para sa pitong batoy na banig...
mga 3 banig kada semana an pwedeng mabilog kun makaskas an naggigibo

kurakding

bulan kan abril, mayo, hunyo, hulyo o agosto an paboritong bulan kan kurakding
lalo na kun mauraon an bangi
segurado na kina-agahan dakul na kurakding
an makukua mo sa gilid kan sapa
o sa ma-abaka
(mas makakadakol ka kun sa bagong tinakbasan kan abaka
ka mangua)
sa villahermosa sa lati ni may igwang mga pinaurandig na mga kahoy sa ma tarangtang
mas malinig asin maputi an mga kurakding na nagtutubo digdi
sing dai malingawan na pumudo ki sanngariya
asin pako
manima naman ki buyod sa bobon
pambangot sa gulay na kurakding.

victory village

kun mapasiring ka sa legazpi dai paglingawan na bisitahon an victory village
(dai pag isipon na kapareho inio kan forbes park o dasmarinas village sa manila)
kun gusto mo ki labas na sira o maski na ano na hale sa dagat
rekomendado ko na sa victory village ka magbakal
kadaklan kan mga para-sira (kalansisi an apod lalo na kun dakulang
sakayan an gamit - marabason sabi kan pinsan ko na taga rapu-rapu)
digdi nagduduong pagkatapos kan mag-damlag na pagsira sa tahaw kan lawod
saro pa sa mababakal digdio iyo an materyales na gamit sa pag-tugdok ki harong:
tiklad (hale sa nipa)
bala
kagingking
salanigo
poste
tabla dingding (tabla na dingding pa)
uyo
ay dai malingawan na maghapit kay may tasing:
ibakal man si may ki boyo, maskada, puti asin bunga
pam pa pula lamang kan ngabil

trining na bua-bua

hale sa tinampo (rizal street parteng barangay 24) palaog sa likod kan funeraria oro aagihan an harong ni trining
bua-bua inio
manlaen-laen na (h)istorya an madadangog mo sa bilog na aldaw
(inio kun malinaw an pag-isip ni trining)
alagad kun iabot inio kan saiyang ariporos
enot, kaipuhan na tatao ka na mag-daking
ta baka paglabay mo sa tangod kan saindang harong
pinggan o baso an igapo sa saimo
kun baguhan o may pigbibisita kang ka klase o kaamigo dai nanggad mag-ngatong na simbagon an mga muda na madangog mo ika man sana an manganganaan
natuninong sana an dalan pasiring sa harong mi pag matanga na
turog na si trining na bua bua.