sa santo kristo

byernes
aldaw kan pagdalaw sa santo kristo
promisa baga para sa manlaen-laen na rason:
marahay sa helang
mag-tama sa sweepstakes (dapat magbakal muna)
maka-pasar sa board exam (dapat seryosohon an pag review)
makakua ki trabaho (dapat maghanap asin mag-apply muna)
madagos sa pag-abroad (seguradohon na bago fake an recruiter)
ma-release an pig-aaply na visa para sa tate (maski kadaklan kan dokumento na gamit peke)
maka-midbid ki boyfren o girlfren (naubos na an penpal column sa komiks)
magbados na (baka humanap si mister ki iba)
mag-itaas pa an kambyo kan dollar sa peso (nasa Saudi an agom)
mag-abot an regla (kan sukat dai pigpagamit ki condom si boyfren)
manggana si Ms. Philippines a Ms Universe 2005 (nanggana Ms. Photogenic)
panlaen-laen sanang rason
pero dai nanggad maglingaw magkua ki
lana sa padokot sa altar
panghaplas lamang sa
mga matanglay na parte kan lawas ni
may

saod...

2 beses kada semana an saod sa legazpi
saro sa martes
saro sa sabado
pag martes, atabon pa sana pasiring na sa saod an mga
para alsada ki maritatas
asin an mga para rigaton
kaipuhan na makaenot sa pagpidir kan
mga preskong gulayon
asin labas na sira
mas maatab mas makakadakol man na benta
sa paglibot sa mga sentrong barangay
pag sabado atab man an mga para baduya
makapamili kan mga marhay na saba
para sa baduya
o kun para maritatas na dai nakaatab kan martes
makabawi lamang sa aldaw na inio

saod...

2 beses kada semana an saod sa legazpi
saro sa martes
saro sa sabado
pag martes, atabon pa sana pasiring na sa saod an mga
para alsada ki maritatas
asin an mga para rigaton
kaipuhan na makaenot sa pagpidir kan
mga preskong gulayon
asin labas na sira
mas maatab mas makakadakol man na benta
sa paglibot sa mga sentrong barangay
pag sabado atab man an mga para baduya
makapamili kan mga marhay na saba
para sa baduya
o kun para maritatas na dai nakaatab kan martes
makabawi lamang sa aldaw na inio

si mrs. ramos

kun mauli ka sa legazpi ikumusta mo na sana ako ki mrs. ramos
mrs. teofila ramos
dating barangay kapitana kan barangay 24 rizal
halawig man na taon an pagserbe nya na barangay kapitana
pero an dai ko malilingawan saiya iyo inio:
siya an maestra ko sa day care center kan 1972
panahon kan martial law hade?
magpoon ala-syete y media kan aga hanggan alas dyes
dara-dara an sadit na bag na may sarong pad na papel,
lapis na mataba (itom an kolor baku pa uso an mongol sa day care center)
asin balon na 2 sentimos para sa merienda
mapoon an klase pareho kan gabos na eskwelahan:
makanta kan lupang hinirang
ma panatang makabayan
tapos makanta kan bagong lipunan na kanta
(lingaw ko na an bilog na kanta...sayang...)
tapos mapoon na an klase:
hihilingon saro-saro an mga kuko kun malinig
hahapoton kun nag karigos
hehelengon an mga ngipon kun nag sipilyo
asin an talenga
pag igwang maating kuko huhugasan asin papalungan an kuko
(makasupog baga na sa klase ka papalungan ki kuko)
pag tapos na an gabos na pag inspection
mapoon na kan birilangan
1, 2, 3, 4, 5, 6 ,7 , 8, 9 , 10
hanggan sampulo sana an bilang
tapos makaranta (lingaw ko na an pigkakaranta mi)
masunod art
(kaipuhan na may krayola ka asin coupon bond)
makaskason an oras pag nag do-drowing kami
taud taud kaiyan ma-bell na para sa recess
marelinya kami
dara-dara an 2 sentimos
kabalyo sarong mangko na ginatan
o kun minsan mungo
o kun minsan batag na sinapna
o kun minsan bilo-bilo
o kun minsan olog-olog na kamoteng-kahoy
pagkatapos kan recess makaranta giraray
tapos writing na
syempre dai man kami nagpoon sa pag surat kan mga letra
poon muna mga linya
p
a
t
i
n
d
o
g
patumba
p
a
t
a
g
i
l
i
d
makapagal
ta dakulon na beses mi ining piggibo
bago kami nagpoon magsurat kan
A
nag-agab na ako
taud-taud ma bell na para sa urulian

kapuntukan hills

kun mapa legazpi ka saro sa pwedeng dumanan iyo an kapuntukan hills
mas midbid sa apod na the sleeping lion
nasa tampi ini kan dagat nakahampang sa pacific ocean
kun marhay an panahon asin daing dampog
maheheleng mo sa harayo an isal kan rapu-rapu
daing ni maski sarong kahoy na nagtubo sa kapuntukan hills
(o baka kan mga enot na panahon igwa
naubos na sa kakaputol kan mga para-kahoy
gogon sana an nagtutubo digdio
kun kwaresma lalo na pag byernes santo
tig gigibo digdi an senakulo

an para-upaw

si tia tansing
(baka hunaon mo madihon na naman ni ma)
sa likod kan mobil an harong
sa enotan nara tia litang intsik
sarong bes kada bulan pasiring kami kan sinundan ko
si noy
nganing mag pa upaw
syempre kairiba mi si ma
(oras man para maki-kumusta
asin maki-ogbas)
simple man sana an pag upaw ni tia tansing:
sadit na lampin (sako kan arena na binakal sa
pansitan)
na ibabaliog saimo nganing dai ka garatulan kan buhok na inupaw
gilyet (dai man pigpasubli ni pa an saiyang labaha)
itum na sukray na may pinong ngipon
syempre dai mawawara an bagong tais na gunting
bago an upaw syempre ma ogbas muna si ma buda si tia tansing
(maglikay ta kun minsa sa pag istoryahan kan duwa
nagtataralsik an liwoy ni tia tansing)
mga sarong oras man an pag upaw
(pag nasiraman sa istoryahan an duwa mga saro may kabangang oras)
dipisilon na dai ka magtungka
lalo na ta an urupawan ni tia tansing
paka pangudto

kantil

kun mapasiring ka sa villahermosa
hale sa tabaco masakay ka sa kumpit (darakula na an kumpit ngunyan)
nasa babayon kan san roque an duungan kan mga kumpit
pasiring sa san miguel
sa cagraray, hamorawon, asin villahermosa
pakapangudto mga ala-una kan hapon naghahale an
kumpit pasiring sa villahermosa
maagi inio sa san miguel
kabangaan kan byahe
kun bako pa taob
daing ibang remedyo kundi mag- agi sa luwas
sa kantil
sa parteng inio kan dagat gari inubos na inula an kolor asul na
tumok
hararomon daa an dagat sa luwas
mala ta pag nalubog digdio an kumpit segurado na dai na nanggad inio
maheheleng

an kuyog

kun makusogon an dagat - sa mga bulan kan septyembre hanggan enero - dipisil na maglawod an mga para-sira
sa mga panahon na inio daing ibang madadalaganan na panira kundi an kuyog
bulan kan abril o mayo dagsa an kuyog
ini an panahon na marhayon na maggibo ki kuyog
simple man sana:
sa kada sarong kilong kuyog, kagan ki sarong kilong asin
ikaag inio sa tapayan
asin an tapayan ikaag sa pinaka-malipot na parte kan harong
mga 6 na bulan pwede na na gamiton an kuyog
masiram na panira sa maski anong duma - kamote, lagikray, sinapnang batag
pambangot man sa gulay

banig

bako na uso ngunyan an paggamit ki banig sa pagkaturog, lalo na sa syudad
(mas popular na an paggamit kan banig na gibo sa plastik o kun bako an paggamit kan kama o kutson)
pero sa rapu-rapu padagos pa man an paggibo ki banig:
(1) matakbas kan karagumoy
(2) lilinigan (hahaleon an mga tunok)
(3) ma riras kan karagumoy gamit an batakan
(4) mabalad kan nariras na karagumoy
(5) ma-tumok (kun kaipuhan na may tumok pero kun liso sana an banig dai na kaipuhan an pagtumok)
(6) ma-ligis
(7) mapoon na kan paggibo kan banig
perang agi?
4 na agi
para sa pitong batoy na banig...
mga 3 banig kada semana an pwedeng mabilog kun makaskas an naggigibo

kurakding

bulan kan abril, mayo, hunyo, hulyo o agosto an paboritong bulan kan kurakding
lalo na kun mauraon an bangi
segurado na kina-agahan dakul na kurakding
an makukua mo sa gilid kan sapa
o sa ma-abaka
(mas makakadakol ka kun sa bagong tinakbasan kan abaka
ka mangua)
sa villahermosa sa lati ni may igwang mga pinaurandig na mga kahoy sa ma tarangtang
mas malinig asin maputi an mga kurakding na nagtutubo digdi
sing dai malingawan na pumudo ki sanngariya
asin pako
manima naman ki buyod sa bobon
pambangot sa gulay na kurakding.

victory village

kun mapasiring ka sa legazpi dai paglingawan na bisitahon an victory village
(dai pag isipon na kapareho inio kan forbes park o dasmarinas village sa manila)
kun gusto mo ki labas na sira o maski na ano na hale sa dagat
rekomendado ko na sa victory village ka magbakal
kadaklan kan mga para-sira (kalansisi an apod lalo na kun dakulang
sakayan an gamit - marabason sabi kan pinsan ko na taga rapu-rapu)
digdi nagduduong pagkatapos kan mag-damlag na pagsira sa tahaw kan lawod
saro pa sa mababakal digdio iyo an materyales na gamit sa pag-tugdok ki harong:
tiklad (hale sa nipa)
bala
kagingking
salanigo
poste
tabla dingding (tabla na dingding pa)
uyo
ay dai malingawan na maghapit kay may tasing:
ibakal man si may ki boyo, maskada, puti asin bunga
pam pa pula lamang kan ngabil

trining na bua-bua

hale sa tinampo (rizal street parteng barangay 24) palaog sa likod kan funeraria oro aagihan an harong ni trining
bua-bua inio
manlaen-laen na (h)istorya an madadangog mo sa bilog na aldaw
(inio kun malinaw an pag-isip ni trining)
alagad kun iabot inio kan saiyang ariporos
enot, kaipuhan na tatao ka na mag-daking
ta baka paglabay mo sa tangod kan saindang harong
pinggan o baso an igapo sa saimo
kun baguhan o may pigbibisita kang ka klase o kaamigo dai nanggad mag-ngatong na simbagon an mga muda na madangog mo ika man sana an manganganaan
natuninong sana an dalan pasiring sa harong mi pag matanga na
turog na si trining na bua bua.

lakaw-lakaw

cordoba, spain
view of an ancient roman bridge toward an ancient town
september 2003

amateur singing contest

hinanapos na kan abril
dagsa an matang kwaw asin lamadang
bururakan kan malobago
buda everlasting
paglaog kan mayo bulan kan santacruzan
asin aurorahan
syempre dai mahahale an amateur singing contest
(sayang ta haloy na kagadan
si ms. ampy bergado buda si sophie ayala - mga paboritong announcers
kan dzgb na paborito man na kuahon na mga emcees sa
mga pa-amatuer singing contests kan mga barangay)
my way
tubig at langis
isang linggong pag-ibig
kapalaran
one moment in time
nagkapera sa mga paboritong kanta
kan mga para amateur
an kapital:
boses
tyaga
asin kape (panlaban sa pirot)

kurukaramatsin

saro sa mga kawat na pigkakarawat mi kaidto iyo an kurukaramatsin. kawat inio ki 2 grupo - an kaipuhan parareho ki myembro an kada grupo (halimbawa tig-turulo o tig-arapat na myembro. an kada grupo mapili ki lider, an natadang ka-grupo malinya (pwedeng nakatirindog o naka-tukro). an kada lider mapili ki sadit na bagay (pwede an dies sentimos o sadit na gapo o pisog ki palo maria). saro saro na raranihan kan lider an kada myembro, igagaw-gaw an kamot nya (an kada myembro man gari kukuahon an kamot kan lider). pagkatapos na maranihan kan lider an gabos na myembro, an kada lider huhulaan kun arin na myembro kan kalaban na grupo an nagkakapot kan saindang pisog (o sadit na gapo). nganing maaraman kan lider kun siisay an nagkakapot kan gapo o pisog kan kalaban na grupo, saro saro na kakaputan nya an talenga kan kada myembro asin kan lider. kun mahulaan nya na tama kun sisay an nagkakapot kan pisog kan kalaban nyang grupo, gana sinda asin malukso sya nganing makaabante an linya kan saindang grupo kumpara sa linya kan kalaban ninda. an grupo na enot makaabot sa distansya na pigkasunduan bago magpoon an kawat iyo an gana.

si may trining

kun entrekuatro man sana an paguurulayan dai ko na ipapadaog si may trining
(saiya baya ako nakanood kan entrekuatro)
pagkahale sa eskwelahan, pagka-mirindal (pinakrong lagikray o sinapnang kamote na sinabayan ki kinudkod) dara an duwang balde pasiring na ako kaan sa pilahan kan tubig
habang naghahalat na mapano an balde makiki-usyoso sa kawat na pinunan ni may trining (dai ko maintindihan kun nata an pagsigarilyo ni may trininig baliktad - an may laad na puro kan sigarilyo iyo an nasa laog kan ngimot)
may ano an apod kaiyan
iyan an suta
PUMPYANG
(sa edad na 70 anyos makusog pa an boses ni may trining - lalo na pag Pumpyang)
kakabigon an gabos na senselyo (an taya gari dies sentemos man sana)
sa maghapon na karawat tama na na manggana ki sais pesos
(pambakal ki rosalina - paboritong segarilyo ni may trining)

an santigwar

pag aldaw marhay an pagmati. pag kahapon mapoon na an kalintura. pagkabanggi pig-iilas. pag ka agang masunod marhay na naman pero pagkahapon balik an kalintura? ano inio?
saro sana an solusyon: santigwar
apodon si mading perta (nana perta an apod mi) madihon kan sakuyang ina...
mapution na an buhok kainio
gari baga so tapos kan premera klaseng abaka (mas maputi pa ngani pero dai na pano akong ibang maisip na mapagkumpararan kan buhok ni nana)
dara an saiyang rosaryo
kaipuhan an malinig na pinggan (mas marhay kesa plato)
kandela na binditado
lana ki nyog (mas marhay na hale sa patinti sa altar)
poponan an santigwar ki pangadyion (segaraduhon na may pagkot an kandila)
pigharalong latin, espanyol, asin bicol
sa kabangaan kan pagpangadyi makua ki lana
ilalahid korteng krus sa pinggan
tulong krus
padagos an pangadyi
itatangod an pinggan na may tulong krus sa kandila
(mas dakul na ariw mas marhay)
padagos an pangadyi
amen.
hihilingon so ariw sa pinggan
(babasahon kun ano an dahilan kan pagkalintura)
saen kamo nagkarawat kan sarong aldaw?
sa tangod kan balete
iyo inio an balete (ituturo sa ariw na yaon sa pinggan)
igwang mga dwende na nagpapaherengalo sa poon kan balete
(ituturo an grupo ki mga ariw sa ibaba kan enot na ariw)
nasingkog ka kan nagkakarawat kamo?
iyo (maski dai ko na marumduman kon nasingkug ako o dai)
nasingkogan mo so aki kan dwende...
mapangadyi giraray (latin, espanyol asin bikol) luhay-luhay na pupunason an ariw
gagamiton an naghalong ariw asin lana
para i-krus sa sakuyang angog, sa daghan, sa magsaibong na pulso
padangos an pangadyi
(pipirot na ako)
amen.
sa aga dai magkarigos ta byernes
sa sabado magkarigos
an pinggan ikaag sa may bangbangan dai paghugasan
hanggan sabado.

an inon-on

saro sa pinakamadaling luto kan bulinaw iyo an on-onon inio. an kaipuhan sanang seguradohon na la-bas asin baku ilado an bulinaw. kumua ki sibulyino (ito bagang may dahon na sibulyas), bawang (dakulon sana ta ini an sarong sekreto kan manamit na inon-on), kamatis, laya. dai paglingawan an suwa (kun daing suwa pwede naman an sarong kutsaritang datu puti...

giririson an sibulyas, kamatis, bawang, laya tapos ikaag sa kawali. dangan iibabaw an bulinaw. sabawan ko tamang tubig asin pagaan kan suwa.

sarong kalakaga sana igwa na ki manamit na inon-on (pwedeng may diit na sabaw o mamara).

an lagikray

sa mga panahon na tingating - magpoon katapusan kan hulyo, bilog na agosto asin septiembre - saro sa mga duma na minasalbar sa gutom kan mga paratanom iyo an lagikray.
enot na kun ikumpara sa kamote mas haloy an buhay kan lagikray,
an dahon kainio lalo na an ugbos nagugulay
masiramon lalo na pag manatok asin binangotan ki balaw
an lagikray pwedeng isapna sana o pwede na pakroon
kun isapna sana pwedeng pagkatapos lupakon
na may kinudkod o mas masiram kun lumbod an ikaag
pwede man na pagkalupak gibohon iniong
hinagom...

an bulalangaw

kun igwa ka ki pitong manlaen-laen na kolor maski panohon mo pa an paggamit kainio (halimbawa mag drowing ka) dipisilon na maidrowing an tunay na bulalangaw.
enot, saen mo idodrogin inio: an tunay na bulalangaw dakulaon mala ta kun hahanapon mo an kapinunan asin an katapusan kainio mauubos gayod an bilog na oras kan saimong buhay dai mo pa makukua kun haen an mga iyan
ikaduwa, paburubalyo baga an kolor kainio: may mga panahon na gari sana alpog na de kolor
may mga oras na maludabon an kolor
panghudyan kun maidrowing mo man halimbawa siisay asin pira man an makakaheleng kaiyan: an tunay na bulalangaw gabos na magtingkalag sa langit maheheleng inio